Zatrudnianie cudzoziemców – pytania i odpowiedzi

Jak legalnie zatrudnić cudzoziemca?

Czy wszyscy cudzoziemcy zatrudnieni w Polsce muszą posiadać zezwolenie na pracę?

Czy obywatele Ukrainy mogą świadczyć pracę w Polsce bez zezwolenia na pracę? Jakie warunki muszą być wówczas spełnione?

Obywatele jakich państw mogą podejmować zatrudnienie na podstawie Karty Polaka i czy potrzebują zezwolenia na pracę?

Czy cudzoziemiec będący absolwentem polskiej szkoły policealnej jest zwolniony z obowiązku posiadania zezwolenia na pracę?

W związku z tym, że obcokrajowiec jest studentem studiów stacjonarnych na wyższej uczelni w Polsce, czy jest od niego wymagane zezwolenie na pracę?

Czy jest obowiązek posiadania zezwolenia na pracę po ukończeniu studiów zaocznych na polskim uniwersytecie?

Jakie warunki trzeba spełnić, aby skorzystać z art. 88za ustawy o promocji zatrudnienia i instytucjach rynku pracy, który pozwala na legalną pracę cudzoziemca w okresie oczekiwania na zezwolenie na pracę lub zezwolenie na pobyt czasowy i pracę?

Czy w okresie oczekiwania na wydanie zezwolenia na pobyt czasowy i pracę, może legalnie pracować cudzoziemiec nieposiadający stempla w paszporcie lecz jedynie karteczkę z pieczątką o złożeniu wniosku o to zezwolenie w kancelarii urzędu wojewódzkiego?

Cudzoziemiec pracujący na podstawie umowy zlecenia w oświadczeniu ma wpisane: „liczba godzin pracy w miesiącu – 120 godz.” We wrześniu 2019 r. przepracował tylko 80 godz. Czy powinien otrzymać wynagrodzenie za całe 120 godz., czy tylko za 80 godz.?

Co należy zrobić w przypadku, gdy cudzoziemiec po uzyskaniu zezwolenia na pracę nie podjął zatrudnienia w podmiocie, który wnioskował o wydanie zezwolenia?

Kto w Polsce kontroluje legalność zatrudnienia cudzoziemców i ich legalny pobyt na terenie kraju?

Jakie konsekwencje grożą pracodawcy za nielegalne zatrudnienie cudzoziemca i obcokrajowcowi za nielegalne wykonywanie pracy?

Jakie obowiązki ma podmiot powierzający pracę cudzoziemcowi w zakresie sprawdzenia legalności jego pobytu na terytorium Polski? Jakie mogą być konsekwencje zatrudniania cudzoziemca przebywającego w Polsce nielegalnie i jak ich uniknąć?

Zapoznaj się również z artykułem: Sytuacja cudzoziemców w Polsce w okresie epidemii koronawirusa COVID-19 – pytania i odpowiedzi

Sprawdź nowatorski i użyteczny kalkulator do rozliczania wynagrodzeń i innych świadczeń wypłacanych / przyznawanych obcokrajowcom:

🧮 Kalkulator Online – Kalkulator wynagrodzeń – rozliczanie podatkowo-składkowe cudzoziemców
Jak rozliczać świadczenia wypłacane / przyznawane cudzoziemcom?

➪ Kliknij i Sprawdź

 

Jak legalnie zatrudnić cudzoziemca?

Pracodawca może legalnie powierzyć pracę na terytorium Polski cudzoziemcowi niebędącemu obywatelem państwa członkowskiego Unii Europejskiej lub Europejskiego Obszaru Gospodarczego (EOG) albo obywatelem Szwajcarii, jeżeli zostaną spełnione łącznie następujące warunki:

1. pracodawca uzyska zezwolenie na pracę dla danego cudzoziemca (ewentualnie zezwolenie na pracę sezonową), inna możliwość to uzyskanie przez samego cudzoziemca zezwolenia na pobyt czasowy i pracę (tzw. zezwolenia jednolitego);
2. cudzoziemiec legalnie przebywa na terytorium Polski, tzn. posiada odpowiednie dokumenty pobytowe (np. wizę lub kartę pobytu);
3. podstawa pobytu cudzoziemca na terytorium Polski pozwala mu na wykonywanie pracy (nie jest to np. wiza turystyczna lub inny dokument wykluczający podjęcie pracy);
4. wykonywanie pracy przez cudzoziemca nie może odbywać się na innych warunkach lub na innym stanowisku niż określone w zezwoleniu na pracę lub zezwoleniu na pobyt czasowy i pracę (z wyjątkiem powierzenia pracy o innym charakterze lub na innym stanowisku niż określone w zezwoleniu na pracę – na okresy łącznie nieprzekraczające 30 dni w roku kalendarzowym, pod warunkiem powiadomienia o tym w terminie 7 dni, w formie pisemnej wojewody, który wydał zezwolenie).

Jeśli cudzoziemiec zamierza przebywać i pracować w Polsce powyżej 3 miesięcy, może on starać się o udzielenie zezwolenia na pobyt czasowy i pracę (tzw. zezwolenia jednolitego). Wydanie takiego zezwolenia odbywa się w ramach jednego postępowania administracyjnego i – na podstawie jednego dokumentu – uprawnia cudzoziemca zarówno do pobytu, jak i do pracy w Polsce. W takim przypadku cudzoziemiec nie musi odrębnie ubiegać się o zezwolenie na pobyt (np. wizę), a pracodawca – o zezwolenie na pracę.

Obowiązkiem cudzoziemca wykonującego pracę na terytorium Polski jest posiadanie ważnego zezwolenia na pobyt w Polsce (w formie niewykluczającej wykonywania pracy). Pracodawca jest natomiast zobowiązany:

• żądać od cudzoziemca przedstawienia przed rozpoczęciem pracy ważnego dokumentu uprawniającego do pobytu na terytorium Polski (w szczególności wizy lub karty pobytu);
• przechowywać kopię tego dokumentu: w przypadku zatrudnienia na podstawie umowy o pracę w aktach osobowych pracownika, na zasadach i przez okres obowiązkowego przechowywania tych akt; w razie zawarcia z cudzoziemcem umowy cywilnoprawnej (np. umowy zlecenia lub umowy o dzieło) – przez cały okres wykonywania pracy przez cudzoziemca.

Obowiązujące przepisy przyjmują zasadę, że dokument pobytowy odpowiedni do wykonywania pracy (wraz z zezwoleniem na pracę lub zezwoleniem na pracę sezonową, jeśli w danym przypadku jest ono wymagane) stanowi każda wiza wydana przez polskie organy (typu „C” – wiza Schengen, krótkoterminowa lub typu „D” – wiza krajowa, długoterminowa), niezależnie od celu jej wydania oraz każde zezwolenie na pobyt czasowy, z wyjątkiem wiz i zezwoleń wskazanych w przepisach jako wykluczające podjęcie pracy (zostały one wymienione poniżej).

Cudzoziemiec nie może legalnie pracować, gdy przebywa w Polsce na podstawie:

• polskiej wizy, której cel wydania został oznaczony symbolem:
• „01” – cel turystyczny,
• „20” – korzystanie z ochrony czasowej,
• „21” – przyjazd ze względów humanitarnych, z uwagi na interes państwa lub zobowiązania międzynarodowe;
• zezwolenia na pobyt czasowy udzielonego na podstawie art. 181 ust. 1 ustawy z dnia 12 grudnia 2013 r. o cudzoziemcach.

 

RUCH BEZWIZOWY

Podstawą pobytu cudzoziemca, który wykonuje pracę na terytorium Polski, może być także ruch bezwizowy. Cudzoziemcy będący obywatelami określonych krajów mogą korzystać z ruchu bezwizowego (tzn. przekraczać granice bez konieczności uzyskania wizy lub innego dokumentu pobytowego) przy wjeździe na terytorium państw obszaru Schengen, w tym również Polski. Przywilej ten obejmuje m.in. obywateli Ukrainy, Mołdawii i Gruzji, ale tylko takich, którzy posiadają paszport biometryczny, wydany zgodnie z normami Organizacji Międzynarodowego Lotnictwa Cywilnego (ICAO).

Okres, w którym cudzoziemiec może skorzystać z pobytu na podstawie ruchu bezwizowego, to 90 dni w ciągu każdego 180-dniowego okresu – liczy się tu łączny okres przebywania danego cudzoziemca na terytorium wszystkich państw strefy Schengen. Po upływie tego czasu, cudzoziemiec, który chce nadal przebywać i wykonywać pracę w Polsce, ma obowiązek posiadać stosowny dokument pobytowy, np. odpowiednią wizę lub zezwolenie na pobyt czasowy.

Przeczytaj: Jak liczyć 90 dni pobytu w strefie Schengen przy ruchu bezwizowym.

Każda umowa z cudzoziemcem dotycząca wykonywania pracy (zarówno umowa o pracę, jak i cywilnoprawna, np. zlecenie lub umowa o dzieło) musi być zawarta w formie pisemnej – przed rozpoczęciem pracy przez daną osobę. W razie niedopełnienia tego obowiązku pracodawca podlega grzywnie do 30 000 zł.

Przed podpisaniem umowy pracodawca jest zobowiązany przedstawić cudzoziemcowi jej tłumaczenie na język dla niego zrozumiały.

W zawartej z cudzoziemcem umowie pracodawca ma obowiązek uwzględnić wysokość wynagrodzenia nie niższą od określonej w wydanym dla danego cudzoziemca zezwoleniu na pracę lub pracę sezonową (ewentualnie w zezwoleniu na pobyt czasowy i pracę) oraz wypłacać mu wynagrodzenie co najmniej w takiej kwocie.

Pracodawca jest również zobowiązany – w terminie do 7 dni – zgłosić cudzoziemca do ubezpieczeń społecznych (emerytalnego, rentowych, chorobowego i wypadkowego) oraz ubezpieczenia zdrowotnego, a także opłacać co miesiąc składki na te ubezpieczenia.

O zatrudnianiu obcokrajowców pisaliśmy także w artykule: Jak rozliczać i zatrudniać cudzoziemców w 2020 r.

 

Czy wszyscy cudzoziemcy zatrudnieni w Polsce muszą posiadać zezwolenie na pracę?

Przepisy dotyczące zatrudniania cudzoziemców w Polsce wyodrębniają wiele kategorii obcokrajowców, którzy nie są objęci obowiązkiem posiadania zezwolenia na pracę. Przypadki, w których cudzoziemcy mogą pracować bez zezwolenia, zostały określone nie tylko w ustawie z dnia 20 kwietnia 2004 r. o promocji zatrudnienia i instytucjach rynku pracy, lecz także w rozporządzeniu wykonawczym Ministra Pracy i Polityki Społecznej.

Zgodnie z art. 87 ust. 1 ww. ustawy cudzoziemiec jest uprawniony do wykonywania pracy na terytorium Polski – i nie musi mieć zezwolenia na pracę – m.in. jeżeli:

1) posiada status uchodźcy nadany w Rzeczypospolitej Polskiej;

2) udzielono mu ochrony uzupełniającej w RP;

3) posiada zezwolenie na pobyt stały w RP;

4) posiada zezwolenie na pobyt rezydenta długoterminowego Unii Europejskiej w RP;

4a) posiada zgodę na pobyt ze względów humanitarnych;

5) posiada zgodę na pobyt tolerowany w RP;

6) korzysta z ochrony czasowej w RP;

6a) posiada ważne zaświadczenie wydane na podstawie art. 35 ust. 1 ustawy z dnia 13 czerwca 2003 r. o udzielaniu cudzoziemcom ochrony na terytorium Rzeczypospolitej Polskiej (jeżeli sprawa dotycząca udzielenia ochrony międzynarodowej nie została załatwiona w terminie 6 miesięcy od dnia złożenia wniosku i opóźnienie nie nastąpiło z winy cudzoziemca, na jego wniosek Szef Urzędu do Spraw Cudzoziemców wydaje zaświadczenie, które wraz z tymczasowym zaświadczeniem tożsamości cudzoziemca uprawnia tę osobę do wykonywania pracy na terytorium Polski bez zezwolenia na pracę);

7) jest obywatelem państwa członkowskiego Unii Europejskiej;

8) jest obywatelem państwa Europejskiego Obszaru Gospodarczego, nienależącego do Unii Europejskiej;

9) jest obywatelem państwa niebędącego stroną umowy o Europejskim Obszarze Gospodarczym, który może korzystać ze swobody przepływu osób na podstawie umowy zawartej przez to państwo ze Wspólnotą Europejską i jej państwami członkowskimi;

10) towarzyszy na terytorium RP cudzoziemcowi, o którym mowa w pkt 7-9, jako członek rodziny w rozumieniu ustawy z dnia 14 lipca 2006 r. o wjeździe na terytorium Rzeczypospolitej Polskiej, pobycie oraz wyjeździe z tego terytorium obywateli państw członkowskich Unii Europejskiej i członków ich rodzin;

11) jest osobą, o której mowa w art. 19 ust. 2 i 3 tej ustawy;

11a) posiada zezwolenie na pobyt czasowy, o którym mowa w niżej wymienionych przepisach ustawy z dnia 12 grudnia 2013 r. o cudzoziemcach i praca odbywa się na warunkach określonych w tym zezwoleniu:

• art. 114 ust. 1 (zezwolenie na pobyt czasowy i pracę – tzw. zezwolenie jednolite),
• art. 126 (zezwolenie na pobyt czasowy i pracę wydawane w przypadku, gdy praca cudzoziemca polega na pełnieniu funkcji w zarządzie osoby prawnej podlegającej wpisowi do rejestru przedsiębiorców, której udziałów lub akcji cudzoziemiec nie posiada),
• art. 127 (zezwolenie na pobyt czasowy w celu wykonywania pracy w zawodzie wymagającym wysokich kwalifikacji);
• art. 139a ust. 1 (zezwolenie na pobyt czasowy w celu wykonywania pracy w ramach przeniesienia wewnątrz przedsiębiorstwa),
• art. 139o ust. 1 (zezwolenie na pobyt czasowy w celu korzystania z mobilności długoterminowej) lub
• art. 142 ust. 3 (zezwolenie na pobyt czasowy w celu prowadzenia działalności gospodarczej, którego udziela się, jeśli celem pobytu cudzoziemca jest wykonywanie pracy poprzez pełnienie funkcji w zarządzie spółki z ograniczoną odpowiedzialnością lub spółki akcyjnej, którą utworzył lub której udziały lub akcje objął lub nabył, lub prowadzenie spraw spółki komandytowej lub komandytowo-akcyjnej przez komplementariusza, lub działanie w charakterze prokurenta);

11b) przebywa na terytorium RP w związku z korzystaniem z mobilności krótkoterminowej pracownika kadry kierowniczej, specjalisty lub pracownika odbywającego staż w ramach przeniesienia wewnątrz przedsiębiorstwa na warunkach określonych w art. 139n ust. 1 ustawy o cudzoziemcach;

11c) przebywa na terytorium RP w związku z korzystaniem z mobilności krótkoterminowej naukowca na warunkach określonych w art. 156b ust. 1 ustawy o cudzoziemcach;

11d) przebywa na terytorium RP w związku z korzystaniem z mobilności studenta na warunkach określonych w art. 149b ust. 1 ustawy o cudzoziemcach.

Warto zaznaczyć, że na mocy wyżej przytoczonego art. 87 ust. 1 pkt 7-9 ustawy o promocji zatrudnienia i instytucjach rynku pracy bez zezwolenia na pracę mogą w Polsce pracować obywatele wszystkich krajów Unii Europejskiej i Europejskiego Obszaru Gospodarczego (oprócz państw UE, do obszaru tego należą jeszcze Islandia, Liechtenstein i Norwegia) oraz obywatele Szwajcarii.

Ponadto, stosownie do art. 87 ust. 2 powołanej ustawy, z obowiązku posiadania zezwolenia na pracę zwolniony jest cudzoziemiec:

1. posiadający w RP zezwolenie na pobyt czasowy udzielone w związku z okolicznościami, o których mowa w poniższych przepisach ustawy z dnia 12 grudnia 2013 r. o cudzoziemcach:
   • art. 144 (studia stacjonarne lub kształcenie w szkole doktorskiej),
   • art. 151 ust. 1 lub 2 (prowadzenie badań naukowych),
   • art. 158 ust. 2 pkt 1 lub 2, art. 161 ust. 2 (możliwość pozostania w Polsce członka rodziny w przypadku owdowienia, rozwodu, separacji lub śmierci krewnego),
   • art. 176 (zezwolenie na pobyt czasowy dla ofiar handlu ludźmi),
   • art. 186 ust. 1 pkt 3 lub 4 (wykonywanie pracy, prowadzenie działalności gospodarczej, odbywanie studiów lub szkolenia zawodowego przez rezydenta długoterminowego UE z innego państwa członkowskiego oraz pobyt członka jego rodziny);
2. będący małżonkiem obywatela polskiego lub cudzoziemca, o którym mowa w art. 87 ust. 1 pkt 1-6 (tj. uchodźcy, rezydenta długoterminowego UE w RP bądź cudzoziemca korzystającego w RP z ochrony uzupełniającej, zezwolenia na pobyt stały, zgody na pobyt ze względów humanitarnych, zgody na pobyt tolerowany lub ochrony czasowej) i ust. 2 pkt 1, posiadający zezwolenie na pobyt czasowy na terytorium Rzeczypospolitej Polskiej udzielone w związku z zawarciem związku małżeńskiego;
3. będący zstępnym, o którym mowa w art. 2 ust. 1 pkt 8 lit. b, obywatela polskiego lub cudzoziemca, o którym mowa w art. 87 ust. 1 pkt 1-6 oraz ust. 2 pkt 1 i 2, posiadający zezwolenie na pobyt czasowy na terytorium Rzeczypospolitej Polskiej;
4. posiadający zezwolenie na pobyt czasowy na terytorium Rzeczypospolitej Polskiej udzielone na podstawie art. 159 ust. 1 ustawy o cudzoziemcach (połączenie się z rodziną);
5. przebywający na terytorium Rzeczypospolitej Polskiej na podstawie art. 108 ust. 1 pkt 2 lub art. 206 ust. 1 pkt 2 ustawy o cudzoziemcach, tj. na podstawie umieszczonego w dokumencie podróży odcisku stempla, który potwierdza złożenie wniosku o udzielenie zezwolenia na pobyt czasowy, pobyt stały lub pobyt rezydenta długoterminowego UE, jeżeli bezpośrednio przed złożeniem wniosku był zwolniony z obowiązku posiadania zezwolenia na pracę na podstawie art. 87 ust. 2 pkt 1-4;
6. posiadający ważną Kartę Polaka;
7. uprawniony do przebywania i wykonywania pracy na terytorium państwa członkowskiego Unii Europejskiej lub państwa Europejskiego Obszaru Gospodarczego nienależącego do UE lub Konfederacji Szwajcarskiej, który jest zatrudniony przez pracodawcę mającego siedzibę na terytorium tego państwa oraz czasowo delegowany przez tego pracodawcę w celu świadczenia usług na terytorium RP;
8. w stosunku do którego umowy międzynarodowe lub odrębne przepisy dopuszczają wykonywanie pracy bez konieczności posiadania zezwolenia.

 

Na podstawie rozporządzenia Ministra Pracy i Polityki Społecznej z dnia 21 kwietnia 2015 r. w sprawie przypadków, w których powierzenie wykonywania pracy cudzoziemcowi na terytorium Rzeczypospolitej Polskiej jest dopuszczalne bez konieczności uzyskania zezwolenia na pracę, z obowiązku posiadania zezwolenia zostali zwolnieni cudzoziemcy:

1. prowadzący szkolenia, biorący udział w stażach zawodowych, pełniący funkcję doradczą, nadzorczą lub wymagającą szczególnych kwalifikacji i umiejętności w programach realizowanych w ramach działań Unii Europejskiej lub innych międzynarodowych programach pomocowych, także w oparciu o pożyczki zaciągnięte przez Rząd RP;
2. będący nauczycielami języków obcych, którzy wykonują pracę w przedszkolach, szkołach, placówkach, ośrodkach, zakładach kształcenia nauczycieli lub kolegiach, o których mowa w przepisach o systemie oświaty, lub w Ochotniczych Hufcach Pracy;
3. będący członkami sił zbrojnych lub personelu cywilnego, którzy wykonują pracę w międzynarodowych strukturach wojskowych znajdujących się na terytorium RP, lub będący cudzoziemcami delegowanymi do wdrażania programów zbrojeniowych realizowanych na podstawie umów, których RP jest stroną;
4. będący stałymi korespondentami zagranicznych środków masowego przekazu, którym została przyznana, na wniosek redaktora naczelnego zagranicznej redakcji lub agencji, akredytacja ministra właściwego do spraw zagranicznych, jednak tylko w zakresie zawodowej działalności dziennikarskiej wykonywanej na rzecz tej redakcji lub agencji;
5. wykonujący indywidualnie lub w zespołach usługi artystyczne trwające do 30 dni w roku kalendarzowym;
6. wygłaszający, do 30 dni w roku kalendarzowym, okazjonalne wykłady, referaty lub prezentacje o szczególnej wartości naukowej lub artystycznej;
7. będący sportowcami wykonującymi, do 30 dni w roku kalendarzowym, pracę dla podmiotu mającego siedzibę na terytorium RP w związku z zawodami sportowymi;
8. wykonujący pracę w związku z wydarzeniami sportowymi rangi międzynarodowej, skierowani przez odpowiednią międzynarodową organizację sportową;
9. będący duchownymi, członkami zakonów lub innymi osobami, którzy wykonują pracę w związku z pełnioną funkcją religijną, w kościołach i związkach wyznaniowych oraz krajowych organizacjach międzykościelnych, których status uregulowany jest umową międzynarodową, przepisami o stosunku Państwa do kościoła lub innego związku wyznaniowego, lub które działają na podstawie wpisu do rejestru kościołów i innych związków wyznaniowych, ich osobach prawnych lub jednostkach organizacyjnych, a także którzy wykonują pracę w ramach pełnienia funkcji religijnej w innych podmiotach, na podstawie skierowania przez właściwy organ kościoła lub innego związku wyznaniowego albo jego osoby prawnej;
10. będący studentami studiów stacjonarnych odbywanych w RP lub uczestnikami stacjonarnych studiów doktoranckich odbywanych w RP;
11. będący studentami, którzy wykonują pracę w ramach staży zawodowych, do których odbywania kierują organizacje będące członkami międzynarodowych zrzeszeń studentów;
12. będący studentami, którzy wykonują pracę w ramach współpracy publicznych służb zatrudnienia i ich zagranicznych partnerów, jeżeli potrzeba powierzenia cudzoziemcowi wykonywania pracy jest potwierdzona przez właściwy organ zatrudnienia;
13. będący studentami szkół wyższych lub uczniami szkół zawodowych w państwach członkowskich Unii Europejskiej lub państwach Europejskiego Obszaru Gospodarczego nienależących do Unii Europejskiej lub Konfederacji Szwajcarskiej, którzy wykonują pracę w ramach praktyk zawodowych przewidzianych regulaminem studiów lub programem nauczania, pod warunkiem uzyskania skierowania na taką praktykę ze szkoły wyższej lub zawodowej;
14. uczestniczący w programach wymiany kulturalnej lub edukacyjnej, programach pomocy humanitarnej lub rozwojowej lub programach wakacyjnej pracy studentów, zorganizowanych w porozumieniu z ministrem właściwym do spraw pracy;
15. będący absolwentami polskich szkół ponadgimnazjalnych, stacjonarnych studiów wyższych lub stacjonarnych studiów doktoranckich na polskich uczelniach, w instytutach naukowych Polskiej Akademii Nauk lub instytutach badawczych działających na podstawie przepisów o instytutach badawczych;
16. wykonujący pracę jako pracownicy naukowi w podmiotach, o których mowa w przepisach o instytutach badawczych;
17. delegowani na terytorium RP przez pracodawcę zagranicznego, jeżeli zachowują oni miejsce stałego pobytu za granicą, na okres nieprzekraczający 3 miesięcy w roku kalendarzowym, w celu:

• • wykonywania prac montażowych, konserwacyjnych lub naprawy, dostarczonych kompletnych technologicznie urządzeń, konstrukcji, maszyn lub innego sprzętu, jeżeli pracodawca zagraniczny jest ich producentem,
  • dokonania odbioru zamówionych urządzeń, maszyn, innego sprzętu lub części, wykonanych przez przedsiębiorcę polskiego,
  • przeszkolenia pracowników pracodawcy polskiego będącego odbiorcą urządzeń, konstrukcji, maszyn lub innego sprzętu, o których mowa w lit. a, w zakresie jego obsługi lub użytkowania,
  • montażu i demontażu stoisk targowych, jak i opieki nad nimi, jeżeli wystawcą jest pracodawca zagraniczny, który deleguje ich w tym celu;

18. wykonujący pracę na rzecz posłów do Parlamentu Europejskiego w związku z pełnioną funkcją;
19. uprawnieni na zasadach określonych w aktach prawnych wydanych przez organy powołane na mocy Układu ustanawiającego stowarzyszenie między Europejską Wspólnotą Gospodarczą a Turcją, podpisanego w Ankarze dnia 12 września 1963 r.

 

Czy obywatele Ukrainy mogą świadczyć pracę w Polsce bez zezwolenia na pracę? Jakie warunki muszą być wówczas spełnione?

Obywatele Ukrainy podejmujący pracę na terytorium Polski, co do zasady, powinni posiadać zezwolenie na pracę wydane przez właściwego wojewodę. Przepisy przewidują jednak wiele wyjątków od tej zasady. Jednym z nich jest możliwość zastosowania wobec cudzoziemców będących obywatelami 6 państw: tj. Ukrainy, Białorusi, Rosji, Mołdawii, Gruzji lub Armenii – tzw. uproszczonej procedury powierzenia pracy cudzoziemcowi.

Taki cudzoziemiec może pracować bez zezwolenia na pracę, ale nie dłużej niż przez 6 miesięcy w ciągu kolejnych 12 miesięcy (liczone łącznie u wszystkich pracodawców, u których cudzoziemiec wykonywał pracę w tym okresie) i pod warunkiem, że:

• pracodawca złożył w powiatowym urzędzie pracy, właściwym ze względu na swoją siedzibę lub miejsce stałego pobytu, pisemne oświadczenie o powierzeniu wykonywania pracy danemu cudzoziemcowi, według urzędowego wzoru;
• powiatowy urząd pracy – przed rozpoczęciem pracy przez cudzoziemca – wpisał to oświadczenie do ewidencji oświadczeń;
• praca jest wykonywana na warunkach określonych w oświadczeniu (dotyczy to przede wszystkim wynagrodzenia cudzoziemca, które nie może być niższe od kwoty wskazanej w oświadczeniu);
• nie jest to praca uznana przez przepisy za pracę sezonową.

Wszystkie te warunki muszą zostać spełnione łącznie.

Praca cudzoziemców na podstawie oświadczeń jest uregulowana w art. art. 87 ust. 3 i art. 88z ustawy z dnia 20 kwietnia 2004 r. o promocji zatrudnienia i instytucjach rynku pracy.

UWAGA!

Praca sezonowa cudzoziemca nie jest dopuszczalna na podstawie oświadczenia wpisanego do ewidencji oświadczeń! Jest ona możliwa tylko na podstawie zezwolenia na pracę sezonową.

Wzór oświadczenia o powierzeniu wykonywania pracy cudzoziemcowi oraz wzór oświadczenia podmiotu działającego jako agencja pracy tymczasowej o powierzeniu wykonywania pracy cudzoziemcowi w charakterze pracownika tymczasowego stanowią załączniki nr 16 i 17 do rozporządzenia Ministra Rodziny, Pracy i Polityki Społecznej z dnia 7 grudnia 2017 r. w sprawie wydawania zezwolenia na pracę cudzoziemca oraz wpisu oświadczenia o powierzeniu wykonywania pracy cudzoziemcowi do ewidencji oświadczeń.

Celem wpisu oświadczenia do ewidencji pracodawca musi dokonać wpłaty w kwocie 30 zł.

Wpisanie oświadczenia do ewidencji oświadczeń w powiatowym urzędzie pracy stanowi podstawę do ubiegania się przez cudzoziemca o wizę we właściwym polskim konsulacie (jest to wiza o symbolu „05a”). Warto zaznaczyć, że o taką wizę nie musi się starać cudzoziemiec, który już posiada tytuł uprawniający do przebywania na terytorium Polski: wizę lub zezwolenie na pobyt czasowy – w formie niewykluczającej podjęcia pracy (nie może to być np. wiza wydana w celu turystycznym).

UWAGA!

W przypadku, gdy cudzoziemiec wykonujący pracę na podstawie oświadczenia chce zmienić pracodawcę, ma obowiązek uzyskać nowe oświadczenie od aktualnego podmiotu powierzającego mu pracę, wpisane do ewidencji oświadczeń w powiatowym urzędzie pracy właściwym ze względu na siedzibę lub miejsce stałego pobytu tego podmiotu.

Dopuszczalny okres pracy cudzoziemca posiadającego oświadczenie – 6 miesięcy w ciągu kolejnych 12 miesięcy – obejmuje wykonywanie pracy we wszystkich podmiotach, na rzecz których miała ona miejsce w tym okresie.

Przeczytaj: Jak liczyć okres 6 miesięcy wykonywania pracy przez cudzoziemca na oświadczeniu.

W razie zmiany pracodawcy cudzoziemiec nie musi natomiast uzyskiwać nowego tytułu pobytowego (wizy, zezwolenia na pobyt czasowy), jeżeli nie upłynął okres ważności posiadanego przez niego tytułu.

 

Obywatele jakich państw mogą podejmować zatrudnienie na podstawie Karty Polaka i czy potrzebują zezwolenia na pracę?

W myśl art. 3 ustawy z dnia 7 września 2007 r. o Karcie Polaka, karta ta jest – wydawanym przez właściwego polskiego konsula – dokumentem potwierdzającym przynależność danego cudzoziemca do Narodu Polskiego. Poświadcza ona także uprawnienia wynikające z posiadania karty, w tym możliwość wykonywania pracy w Polsce bez zezwolenia na pracę. Posiadacz Karty Polaka jest również zwolniony z opłat konsularnych za przyjęcie i rozpatrzenie wniosku o wydanie wizy krajowej w celu korzystania z uprawnień wynikających z posiadania tej karty (symbol tej wizy to „D 18”).

Od 14 lipca 2019 r. – na mocy ustawy z dnia 16 maja 2019 r. o zmianie ustawy o Karcie Polaka – karta ta może być przyznana cudzoziemcom ze wszystkich krajów świata. Przed tym dniem była ona wydawana tylko obywatelom Armenii, Azerbejdżanu, Białorusi, Gruzji, Kazachstanu, Kirgistanu, Mołdawii, Rosji, Tadżykistanu, Turkmenistanu, Ukrainy, Uzbekistanu, Estonii, Litwy i Łotwy oraz cudzoziemcom posiadającym w jednym z tych krajów status bezpaństwowca (w sumie było to 15 krajów, powstałych po rozpadzie Związku Radzieckiego).

Należy zwrócić uwagę, że Karta Polaka nie jest dokumentem legalizującym pobyt cudzoziemca na terytorium RP (nie uprawnia ona również do przekraczania granicy). Z art. 2 ust. 1 pkt 14 i 22a ustawy z dnia 20 kwietnia 2004 r. o promocji zatrudnienia i instytucjach rynku pracy wynika w szczególności, że jednym z warunków legalnego powierzenia pracy cudzoziemcowi i legalnego jej wykonywania jest legalny pobyt cudzoziemca w Polsce. A zatem cudzoziemiec legitymujący się Kartą Polaka, chcąc legalnie wykonywać pracę na terytorium RP, musi posiadać np. odpowiednią wizę bądź zezwolenie na pobyt czasowy (kartę pobytu).

Ponadto podstawa pobytu cudzoziemca powinna należeć do kategorii podstaw uprawniających obcokrajowców do wykonywania pracy na terytorium Polski (podstawy te określa art. 87 ust. 1 pkt 12 ustawy o promocji zatrudnienia i instytucjach rynku pracy).

W celu korzystania z uprawnień wynikających z posiadania Karty Polaka jest wydawana wiza, w której cel wydania określa się symbolem „18”. Cudzoziemiec mający taką kartę może jednak pracować także w przypadku, gdy posiada inny tytuł pobytowy. Obowiązujące przepisy przyjmują bowiem zasadę, że dokument pobytowy odpowiedni do wykonywania pracy stanowi każda wiza (typu „C” – wiza Schengen lub typu „D” – wiza krajowa), niezależnie od celu jej wydania oraz każde zezwolenie na pobyt czasowy, z wyjątkiem wiz i zezwoleń wskazanych w przepisach jako wykluczające podjęcie pracy (zostały one wymienione poniżej).

Cudzoziemiec nie może legalnie pracować, gdy przebywa w Polsce na podstawie:

• polskiej wizy, której cel wydania został oznaczony symbolem:
• „01” – cel turystyczny,
• „20” – korzystanie z ochrony czasowej,
• „21” – przyjazd ze względów humanitarnych, z uwagi na interes państwa lub zobowiązania międzynarodowe;
• zezwolenia na pobyt czasowy udzielonego na podstawie art. 181 ust. 1 ustawy z dnia 12 grudnia 2013 r. o cudzoziemcach.

 

Czy cudzoziemiec będący absolwentem polskiej szkoły policealnej jest zwolniony z obowiązku posiadania zezwolenia na pracę?

Zgodnie z § 1 pkt 15 rozporządzenia Ministra Pracy i Polityki Społecznej z dnia 21 kwietnia 2015 r. w sprawie przypadków, w których powierzenie wykonywania pracy cudzoziemcowi na terytorium Rzeczypospolitej Polskiej jest dopuszczalne bez konieczności uzyskania zezwolenia na pracę zezwoleń na pracę uzyskiwać nie muszą cudzoziemcy będący absolwentami polskich szkół ponadgimnazjalnych, stacjonarnych studiów wyższych lub stacjonarnych studiów doktoranckich na polskich uczelniach, w instytutach naukowych Polskiej Akademii Nauk lub instytutach badawczych działających na podstawie przepisów o instytutach badawczych.

W polskim systemie edukacji (który jest aktualnie w trakcie przeorganizowania w związku z wygaszaniem gimnazjów) szkoła policealna, jako placówka przeznaczona dla absolwentów szkół średnich (liceów i techników), należy wraz z tymi szkołami do grupy szkół ponadgimnazjalnych (według obecnej terminologii – w związku z treścią art. 18 ust. 1 pkt 2 ustawy z dnia 14 grudnia 2016 r. Prawo oświatowe – są to szkoły ponadpodstawowe).

Cudzoziemiec będący absolwentem polskiej szkoły policealnej jest zatem zwolniony z obowiązku posiadania zezwolenia na pracę na terytorium RP. Nie musi on również posiadać oświadczenia o powierzeniu wykonywania pracy cudzoziemcowi, wpisanego do ewidencji oświadczeń przez powiatowy urząd pracy na podstawie art. 87 ust. 3 i art. 88z ust. 2 ustawy z dnia 20 kwietnia 2004 r. o promocji zatrudnienia i instytucjach rynku pracy.

W myśl art. 8 ust. 1 ustawy Prawo oświatowe, szkoły i placówki mogą być publiczne albo niepubliczne. Również szkoły policealne mogą mieć charakter publiczny albo niepubliczny, co wynika z art. 18 ust. 1 pkt 2 lit. f powołanej ustawy.

Szkoły niepubliczne mogą być zakładane przez osoby fizyczne i osoby prawne. Do założenia takiej szkoły wymagany jest wpis do ewidencji prowadzonej przez jednostkę samorządu terytorialnego obowiązaną do prowadzenia odpowiedniego typu publicznych szkół i placówek, której zadania wykonuje odpowiednio: wójt (burmistrz, prezydent miasta), starosta lub marszałek województwa (art. 29 ust. 3 i art. 168 ust. 1 ustawy Prawo oświatowe). Właściwość rzeczowa konkretnego organu wynika, co do zasady, z przypisania zadań oświatowych do szczebla jednostek samorządu terytorialnego właściwych do prowadzenia poszczególnych typów szkół i rodzajów placówek. W przypadku szkół ponadpodstawowych, w tym policealnych, prowadzenie ewidencji szkół niepublicznych należy do powiatów (miast na prawach powiatów).

Informacje o konkretnej szkole można znaleźć na stronach internetowych Centrum Informatycznego Edukacji (będącego jednostką budżetową podległą Ministrowi Edukacji Narodowej), na których zamieszczono Rejestr Szkół i Placówek Oświatowych https://rspo.men.gov.pl/ lub na stronach właściwego kuratorium oświaty.

Podsumowując, należy stwierdzić, że cudzoziemiec będący absolwentem polskiej szkoły policealnej – niezależnie od tego, czy jest to szkoła publiczna, czy niepubliczna (wpisana do właściwego rejestru) – jest zwolniony z obowiązku posiadania zezwolenia na pracę na terytorium Rzeczypospolitej Polskiej. Dla obowiązywania tego zwolnienia nie ma również znaczenia, czy nauka w szkole policealnej odbywała się w formie stacjonarnej, czy zaocznej (weekendowej itp.).

Cudzoziemiec korzysta z prawa do wykonywania pracy bez zezwolenia we wszystkich podmiotach na terytorium Polski, bez względu na specjalność (branżę), w której podejmuje pracę (nie musi ona mieć związku z kierunkiem ukończonej szkoły policealnej).

Powyższe uprawnienie cudzoziemca ma charakter bezterminowy (chyba, że w przyszłości uległyby zmianie przepisy).

Obcokrajowiec musi odpowiednio udokumentować swoje uprawnienie do świadczenia pracy bez zezwolenia na pracę, przedkładając podmiotowi powierzającemu pracę świadectwo ukończenia szkoły policealnej.

Z obowiązujących przepisów wynika, że absolwentem szkoły policealnej jest osoba, która otrzymała świadectwo ukończenia takiej szkoły. Nie musi ona natomiast zdawać egzaminów potwierdzających kwalifikacje w danym zawodzie i posiadać dyplomu potwierdzającego te kwalifikacje. Stanowisko takie znajduje uzasadnienie w treści art. 19 ust. 2 pkt 7 ustawy Prawo oświatowe, w myśl którego ukończenie szkoły policealnej umożliwia uzyskanie dyplomu zawodowego po zdaniu egzaminów zawodowych w danym zawodzie.

 

W związku z tym, że obcokrajowiec jest studentem studiów stacjonarnych na wyższej uczelni w Polsce, czy jest od niego wymagane zezwolenie na pracę?

Zgodnie z § 1 pkt 10 rozporządzenia Ministra Pracy i Polityki Społecznej z dnia 21 kwietnia 2015 r. w sprawie przypadków, w których powierzenie wykonywania pracy cudzoziemcowi na terytorium Rzeczypospolitej Polskiej jest dopuszczalne bez konieczności uzyskania zezwolenia na pracę nie są objęci obowiązkiem posiadania zezwolenia na pracę cudzoziemcy będący studentami studiów stacjonarnych odbywanych w Rzeczypospolitej Polskiej.

Stosownie do art. 64. ust. 1 ustawy z dnia 20 lipca 2018 r. Prawo o szkolnictwie wyższym i nauce, studia są prowadzone na poziomie:

1) studiów pierwszego stopnia;

2) studiów drugiego stopnia;

3) jednolitych studiów magisterskich.

W myśl art. 63. ust. 1 tej samej ustawy, studia są prowadzone w formie:

1. studiów stacjonarnych (dawniej studia dzienne), w ramach których co najmniej połowa punktów ECTS objętych programem studiów jest uzyskiwana w ramach zajęć z bezpośrednim udziałem nauczycieli akademickich lub innych osób prowadzących zajęcia i studentów;
2. studiów niestacjonarnych wskazanych w uchwale senatu, w ramach których mniej niż połowa punktów ECTS objętych programem studiów może być uzyskiwana z bezpośrednim udziałem nauczycieli akademickich lub innych osób prowadzących zajęcia i studentów.

Cudzoziemiec, będący studentem studiów stacjonarnych odbywanych w Polsce, jest zwolniony z obowiązku uzyskania zezwolenia na pracę niezależnie od tego, czy studiuje na uczelni publicznej, czy niepublicznej.

UWAGA!

Zwolnienie z obowiązku posiadania zezwolenia na pracę nie obejmuje cudzoziemców będących studentami studiów niestacjonarnych (zaocznych, wieczorowych, eksternistycznych itp.).

Cudzoziemiec musi odpowiednio udokumentować swoje uprawnienie do świadczenia pracy bez zezwolenia na pracę, przedkładając podmiotowi powierzającemu pracę ważną legitymację studencką, poświadczającą odbywanie w Polsce studiów wyższych w formie stacjonarnej, a najlepiej potwierdzające ten fakt aktualne zaświadczenie z uczelni.

 

Czy jest obowiązek posiadania zezwolenia na pracę po ukończeniu studiów zaocznych na polskim uniwersytecie?

Zgodnie z § 1 pkt 15 rozporządzenia Ministra Pracy i Polityki Społecznej z dnia 21 kwietnia 2015 r. w sprawie przypadków, w których powierzenie wykonywania pracy cudzoziemcowi na terytorium Rzeczypospolitej Polskiej jest dopuszczalne bez konieczności uzyskania zezwolenia na pracę nie są objęci obowiązkiem posiadania zezwolenia na pracę cudzoziemcy będący absolwentami stacjonarnych studiów wyższych na polskich uczelniach.

Cudzoziemiec jest zwolniony z obowiązku uzyskania zezwolenia na pracę niezależnie od tego, czy jest absolwentem stacjonarnych studiów wyższych na polskiej uczelni publicznej, czy niepublicznej.

UWAGA!

Zwolnienie z obowiązku posiadania zezwolenia na pracę nie obejmuje cudzoziemców będących absolwentami studiów niestacjonarnych (zaocznych, wieczorowych, eksternistycznych itp.).

Cudzoziemiec musi odpowiednio udokumentować swoje uprawnienie do świadczenia pracy bez zezwolenia na pracę, przedkładając podmiotowi powierzającemu pracę dyplom ukończenia studiów wyższych na polskiej uczelni w formie stacjonarnej.

Jeśli natomiast posiadany przez cudzoziemca dyplom jest dyplomem ukończenia studiów niestacjonarnych (np. zaocznych, wieczorowych, eksternistycznych itp.), wówczas cudzoziemiec jest objęty obowiązkiem uzyskania zezwolenia na pracę na ogólnych zasadach.

 

Jakie warunki trzeba spełnić, aby skorzystać z art. 88za ustawy o promocji zatrudnienia i instytucjach rynku pracy, który pozwala na legalną pracę cudzoziemca w okresie oczekiwania na zezwolenie na pracę lub zezwolenie na pobyt czasowy i pracę?

Zgodnie z art. 88za ust. 1 ustawy z dnia 20 kwietnia 2004 r. o promocji zatrudnienia i instytucjach rynku pracy, jeżeli podmiot powierzający wykonywanie pracy cudzoziemcowi, który zatrudniał cudzoziemca przez okres nie krótszy niż 3 miesiące w związku z oświadczeniem o powierzeniu wykonywania pracy cudzoziemcowi wpisanym do ewidencji oświadczeń, złożył przed upływem daty zakończenia pracy wskazanej w oświadczeniu wniosek o wydanie zezwolenia na pracę dla tego cudzoziemca na tym samym stanowisku na podstawie umowy o pracę, a wniosek nie zawiera braków formalnych lub braki formalne zostały uzupełnione w terminie, pracę cudzoziemca na warunkach nie gorszych niż określone w oświadczeniu wpisanym do ewidencji oświadczeń uważa się za legalną od dnia upływu ważności tego oświadczenia do dnia wydania zezwolenia na pracę lub doręczenia decyzji odmownej w tej sprawie.

Na podstawie art. 88za ust. 3 ww. ustawy przepis ust. 1 tego art. stosuje się odpowiednio w przypadku wniosku cudzoziemca o udzielenie zezwolenia na pobyt czasowy i pracę, o którym mowa w art. 114 ust. 1 ustawy z dnia 12 grudnia 2013 r. o cudzoziemcach, w celu kontynuacji zatrudnienia u danego pracodawcy.

Trzeba zwrócić uwagę, że wskazany w art. 88za ust. 1 i 3 ustawy o promocji zatrudnienia i instytucjach rynku pracy warunek zatrudnienia cudzoziemca obejmuje jedynie pracę w ramach stosunku pracy (umowy o pracę), a nie umów cywilnoprawnych, zgodnie bowiem z art. 2 ust. 1 pkt 43 tej ustawy „zatrudnienie” oznacza wykonywanie pracy na podstawie stosunku pracy, stosunku służbowego oraz umowy o pracę nakładczą.

Ponadto treść przytoczonych przepisów, ze względu na użycie słowa „zatrudniał” (czyli czasownika „zatrudniać” w czasie przeszłym) powinno się rozumieć w ten sposób, że najpierw musi być spełniony warunek zatrudnienia cudzoziemca przez danego pracodawcę na podstawie oświadczenia przez co najmniej 3 miesiące, a następnie dopiero pracodawca składa wniosek o wydanie zezwolenia na pracę dla danego cudzoziemca lub sam cudzoziemiec składa wniosek o udzielenie mu zezwolenia na pobyt czasowy i pracę w celu kontynuacji zatrudnienia u danego pracodawcy.

Na przykład złożenie przez pracodawcę wniosku o wydanie zezwolenia na pracę dla cudzoziemca po 5 dniach jego zatrudnienia na podstawie oświadczenia nie spowoduje skutku w postaci zalegalizowania pracy obcokrajowca do dnia wydania wspomnianego zezwolenia. Wniosek o udzielenie zezwolenia na pracę został bowiem złożony przed upływem 3 miesięcy zatrudnienia cudzoziemca na podstawie oświadczenia.

Istotna jest informacja, że w przypadku obliczania terminu 3 miesięcy, o którym mowa w art. 88za, nie liczymy miesiąca jako 30 dni, stąd 3 miesiące w rozumieniu tego przepisu to nie będzie 90 dni. W tym przypadku bowiem wymagana jest ciągłość terminu. Sytuację tę reguluje art. 112 Kodeksu cywilnego, z którego wynika, że termin oznaczony w miesiącach kończy się z upływem dnia, który datą odpowiada początkowemu dniowi terminu, a gdyby takiego dnia w ostatnim miesiącu nie było – w ostatnim dniu tego miesiąca. Jeśli zatem początek zatrudnienia cudzoziemca na podstawie oświadczenia przypada np. na 22 kwietnia 2019 r., to 3 miesiące tego zatrudnienia upływa w dniu 22 lipca 2019 r. W tej sytuacji, aby skorzystać z art. 88za wniosek o zezwolenie na pracę lub zezwolenie na pobyt czasowy i pracę może być złożony najwcześniej 23 lipca 2019 r. (a najpóźniej przed upływem daty zakończenia pracy wskazanej w oświadczeniu).

Warto również wspomnieć, że złożenie przez pracodawcę wniosku o zezwolenie na pracę przed upływem 3-miesięcznego terminu określonego w art. 88za nie wyklucza możliwości późniejszego „uruchomienia” tego przepisu poprzez złożenie przez cudzoziemca wniosku o zezwolenie na pobyt czasowy i pracę w celu kontynuacji zatrudnienia u danego pracodawcy, zgodnie z treścią ust. 3 tego artykułu. W takim jednak przypadku, w celu spełnienia ustawowych warunków legalnej pracy cudzoziemca po upływie okresu ważności posiadanego przez niego tytułu pobytowego, (np. wizy) konieczne jest uzyskanie przez cudzoziemca w urzędzie wojewódzkim stempla w paszporcie, potwierdzającego złożenie wniosku o udzielenie zezwolenia na pobyt czasowy i jego weryfikację przez urząd, czy nie zawiera on braków formalnych (art. 87 ust. 1 pkt 12 lit. b ustawy o promocji zatrudnienia i instytucjach rynku pracy w związku z art. 108 ust. 1 ustawy o cudzoziemcach).

Ponadto w takiej sytuacji należy wziąć pod uwagę, że zgodnie ze stanowiskiem Departamentu Rynku Pracy w Ministerstwie Rodziny Pracy i Polityki Społecznej w celu zastosowania art. 88za 3-miesięczne zatrudnienie cudzoziemca i złożenie wniosku o zezwolenie na pracę lub zezwolenie na pobyt czasowy i pracę powinno się odbyć podczas pracy cudzoziemca na tym samym oświadczeniu (rozumianym jako dokument), ewentualnie na dwóch lub większej liczbie oświadczeń, ale przerwy w zatrudnieniu i pomiędzy oświadczeniami nie są dopuszczalne (oświadczenia „muszą się zazębiać”).

Powracając do wyżej przytoczonej definicji zatrudnienia, określonej art. 2 ust. 1 pkt 43 ustawy o promocji zatrudnienia i instytucjach rynku pracy, należy dodatkowo zwrócić uwagę, że oznacza ono wykonywanie pracy (na podstawie stosunku pracy, stosunku służbowego oraz umowy o pracę nakładczą). Przez użyte w przytoczonym przepisie sformułowanie „wykonywanie pracy” należy, w naszym przekonaniu, rozumieć fizyczne świadczenie pracy, nie zaś jedynie formalne pozostawanie w stosunku pracy. W związku z tym Ministerstwo Rodziny, Pracy i Polityki Społecznej oraz Państwowa Inspekcja Pracy stoją na stanowisku, że do okresu 3 miesięcy zatrudnienia, będącego podstawą zastosowania art. 88za, należy zaliczać okresy faktycznego wykonywania pracy przez cudzoziemca na podstawie stosunku pracy, stosunku służbowego lub umowy o pracę nakładczą, a także przypadające w tym czasie okresy nieświadczenia pracy, do korzystania z których pracownik ma prawo na podstawie przepisów prawa pracy (przede wszystkim Kodeksu pracy), traktowane jako usprawiedliwiona nieobecność w pracy – np. dni wolne od pracy (w szczególności niedziele, święta i dni wolne wynikające z zasady 5-dniowego tygodnia pracy), urlop wypoczynkowy czy okres niezdolności do pracy wskutek choroby.

Natomiast okresy niewykonywania pracy, takie jak np. urlop bezpłatny bądź nieusprawiedliwiona nieobecność w pracy, nie podlegają zaliczeniu do powyższego okresu 3-miesięcznego zatrudnienia.

Z kolei jeżeli zostały już spełnione przesłanki wskazane w art. 88za (tzn. co najmniej 3-miesięczne zatrudnienie cudzoziemca na podstawie oświadczenia, a następnie złożenie wniosku o zezwolenie na pracę lub zezwolenie na pobyt czasowy i pracę), nie mają znaczenia ewentualne przerwy w zatrudnieniu u danego pracodawcy, ponieważ przez spełnienie wspomnianych przesłanek cudzoziemiec nabył prawo do legalnego wykonywania pracy u tego pracodawcy do dnia wydania zezwolenia (bądź doręczenia decyzji odmownej w tej sprawie) i może je realizować zarówno nieprzerwanie, jak i z ewentualnymi przerwami.

Dodatkowo należy zwrócić uwagę, że zastosowanie art. 88za nie uchyla jednoczesnego wymogu legalnego pobytu cudzoziemca na terytorium RP w formie niewykluczającej wykonywania pracy.

 

Czy w okresie oczekiwania na wydanie zezwolenia na pobyt czasowy i pracę, może legalnie pracować cudzoziemiec nieposiadający stempla w paszporcie lecz jedynie karteczkę z pieczątką o złożeniu wniosku o to zezwolenie w kancelarii urzędu wojewódzkiego?

Zgodnie z art. 87 ust. 1 pkt 12 lit. b ustawy z dnia 20 kwietnia 2004 r. o promocji zatrudnienia i instytucjach rynku pracy cudzoziemiec jest uprawniony do wykonywania pracy na terytorium Rzeczypospolitej Polskiej, jeżeli – co do zasady – spełnia łącznie następujące warunki:

1. przebywa na terytorium RP m.in. na podstawie art. 108 ust. 1 pkt 2 ustawy z dnia 12 grudnia 2013 r. o cudzoziemcach, jeśli bezpośrednio przed złożeniem wniosku o udzielenie zezwolenia na pobyt czasowy cudzoziemiec był uprawniony do wykonywania pracy na terytorium RP

oraz

2. posiada zezwolenie na pracę.

 

Ad. 1

Wskazany wyżej przepis art. 108 ust. 1 ustawy o cudzoziemcach dotyczy złożenia przez cudzoziemca wniosku o udzielenie mu zezwolenia na pobyt czasowy na terytorium Polski (w tym również na pobyt czasowy i pracę, czyli tzw. zezwolenia jednolitego). Zgodnie z tym uregulowaniem, jeżeli termin na złożenie wniosku o udzielenie cudzoziemcowi zezwolenia na pobyt czasowy został zachowany (tzn. wniosek został złożony nie później niż w ostatnim dniu legalnego pobytu cudzoziemca na terytorium RP) i wniosek ten nie zawiera braków formalnych lub braki formalne zostały uzupełnione w terminie:

1) wojewoda umieszcza w dokumencie podróży cudzoziemca (tj. najczęściej paszporcie) odcisk stempla potwierdzającego złożenie wniosku o udzielenie zezwolenia na pobyt czasowy;

2) pobyt cudzoziemca na terytorium RP uważa się za legalny od dnia złożenia wniosku do dnia, w którym decyzja w sprawie udzielenia zezwolenia na pobyt czasowy stanie się ostateczna.

Należy zwrócić uwagę, że zgodnie z art. 87 ust. 1 pkt 12 lit. b ustawy o promocji zatrudnienia i instytucjach rynku pracy w związku z art. 108 ust. 1 ustawy o cudzoziemcach niezbędnym warunkiem legalnego wykonywania pracy przez cudzoziemca oczekującego na wydanie zezwolenia na pobyt czasowy (w tym także zezwolenia jednolitego na pobyt i pracę) jest spełnienie wymogów polegających na tym, że termin na złożenie wniosku o udzielenie cudzoziemcowi tego zezwolenia został zachowany i wniosek nie zawiera braków formalnych lub zostały one uzupełnione w terminie. Potwierdzenie spełnienia tych wymogów stanowi odcisk stempla umieszczony przez wojewodę w dokumencie podróży (paszporcie) cudzoziemca.

Jak dowodzi praktyka, w wielu przypadkach stemple te nie są stawiane przez urzędy wojewódzkie „od ręki”, lecz nieraz po długim okresie oczekiwania. Należy podkreślić, że samo potwierdzenie przyjęcia wniosku przez urząd wojewódzki nie jest równoznaczne ze wspomnianym stemplem, ponieważ jest to zazwyczaj tylko potwierdzenie wpływu złożonych przez cudzoziemca dokumentów do urzędu i nie stanowi ono poświadczenia przez urząd faktu zweryfikowania wniosku pod względem formalnym (czy jest on kompletny i nie zawiera braków formalnych).

Mając powyższe na względzie, należy zastrzec, że ewentualne świadczenie pracy przez cudzoziemca przed uzyskaniem stempla jest obarczone ryzykiem, że w przypadku nieotrzymania tego stempla wykonywanie oraz powierzanie pracy cudzoziemcowi może zostać – podczas kontroli ze strony Państwowej Inspekcji Pracy lub Straży Granicznej – uznane za nielegalne już od chwili upływu ważności poprzednio posiadanych dokumentów legalizujących pracę. Grozi to zarówno cudzoziemcowi, jak i pracodawcy konsekwencjami m.in. w postaci kary grzywny (w stosunku do podmiotu powierzającego pracę od 1000 do 30 000 zł, wobec cudzoziemca – od 20 do 5000 zł).

Ponadto należy pamiętać, że dodatkowy warunek legalnego wykonywania pracy przez cudzoziemca, który złożył wniosek o zezwolenie na pobyt czasowy i pracę, stanowi wymóg, aby bezpośrednio przed złożeniem wniosku o to zezwolenie cudzoziemiec był uprawniony do świadczenia pracy na terytorium Polski. Sytuacja taka zachodzi w szczególności, gdy w dniu złożenia tego wniosku obcokrajowiec:

• miał ważne zezwolenie na pracę,
• posiadał ważne oświadczenie pracodawcy wpisane do ewidencji lub zarejestrowane przez właściwy powiatowy urząd pracy (w przypadku obywateli Ukrainy, Białorusi, Rosji, Mołdawii, Gruzji lub Armenii),
• na mocy przepisu szczególnego był zwolniony z obowiązku uzyskania zezwolenia na pracę

oraz

• posiadał podstawę pobytu na terytorium RP niewykluczającą wykonywania pracy (nie może to np. wiza wydana w celu turystycznym).

 

Ad. 2

Jeszcze jednym warunkiem legalności wykonywania pracy przez cudzoziemca w okresie oczekiwania na zezwolenie jednolite jest, co do zasady, posiadanie przez cudzoziemca przez cały ten okres zezwolenia na pracę lub oświadczenia, w których wskazano aktualny podmiot powierzający mu pracę.

Wyjątkowo zezwolenie na pracę lub oświadczenie nie jest wymagane, jeżeli zostaną ściśle spełnione przesłanki zawarte w przepisie o charakterze „pomostowym”, którym w zależności od konkretnej sytuacji może być art. 88g ust. 1b albo art. 88za ustawy o promocji zatrudnienia i instytucjach rynku pracy. Przepisy te pozwalają w szczególności na legalną pracę cudzoziemca w trakcie procedury zmierzającej do uzyskania zezwolenia na pobyt czasowy i pracę – po upływie okresu ważności zezwolenia na pracę bądź oświadczenia, a zatem niejako zastępując w tym czasie te dokumenty.

Z art. 88g ust. 1b (w związku z treścią art. 88g ust. 1a) wynika, że – gdy cudzoziemiec, pracując u danego pracodawcy na podstawie umowy o pracę, złożył w terminie (tj. najpóźniej w ostatnim dniu legalnego pobytu w Polsce) wniosek o udzielenie zezwolenia na pobyt czasowy i pracę w celu kontynuowania pracy wykonywanej zgodnie z posiadanym zezwoleniem na pracę, wniosek ten nie zawiera braków formalnych lub braki formalne zostały uzupełnione w terminie – pracę tego cudzoziemca u tego samego pracodawcy na tych samych warunkach i na tym samym stanowisku uważa się za legalną od dnia złożenia wniosku do dnia, w którym decyzja o udzieleniu nowego zezwolenia na pobyt i pracę stanie się ostateczna.

Należy zwrócić uwagę, że zgodnie z omawianymi przepisami, w których użyto słowa „pracodawca”, legalną pracę uzasadnia tylko taki stan faktyczny, że cudzoziemiec był i nadal jest zatrudniony u obecnego pracodawcy na podstawie umowy o pracę (nie może to być umowa cywilnoprawna, np. zlecenie lub umowa o dzieło).

Podsumowując, należy podkreślić, że wykonywanie pracy przez cudzoziemca w okresie oczekiwania na zezwolenie na pobyt czasowy i pracę będzie legalne tylko wówczas, gdy zostaną spełnione łącznie wszystkie wymagane warunki, które zostały przedstawione powyżej, w tym w szczególności posiadanie przez cudzoziemca wspomnianego stempla w paszporcie.

 

Cudzoziemiec pracujący na podstawie umowy zlecenia w oświadczeniu ma wpisane: „liczba godzin pracy w miesiącu – 120 godz.” We wrześniu 2019 r. przepracował tylko 80 godz. Czy powinien otrzymać wynagrodzenie za całe 120 godz., czy tylko za 80 godz.?

W myśl art. 87 ust. 3 ustawy z dnia 20 kwietnia 2004 r. o promocji zatrudnienia i instytucjach rynku pracy, jedną z niezbędnych przesłanek legalności powierzenia pracy cudzoziemcowi na podstawie oświadczenia stanowi wymóg, aby praca ta była wykonywana na warunkach określonych w tym oświadczeniu. Zgodnie z treścią art. 88z ust. 1 pkt 3 lit. g tej ustawy oraz obowiązującego wzoru oświadczenia o powierzeniu wykonywania pracy cudzoziemcowi takim warunkiem jest m.in. liczba godzin pracy w tygodniu lub w miesiącu (w przypadku umowy cywilnoprawnej) albo wymiar czasu pracy – etat (w przypadku umowy o pracę).

UWAGA!

Zgodnie ze stanowiskiem Ministerstwa Rodziny, Pracy i Polityki Społecznej – z obowiązujących przepisów wynika, że powierzenie pracy cudzoziemcowi należy uznać za nielegalne przy jakimkolwiek przekroczeniu albo zaniżeniu określonego w zezwoleniu na pracę lub oświadczeniu wymiaru etatu bądź liczby godzin pracy w tygodniu lub miesiącu.

Podmiot powierzający pracę ma obowiązek zapewnić cudzoziemcowi pracę w takim wymiarze czasu pracy bądź liczbie godzin, która została określona w zezwoleniu na pracę lub oświadczeniu.

W przypadku niezapewnienia cudzoziemcowi pracy w powyższej liczbie godzin – z przyczyn leżących po stronie podmiotu powierzającego pracę, podmiot ten (działająca w jego imieniu osoba fizyczna, na której spoczywał taki obowiązek) podlega odpowiedzialności za wykroczenie z art. 120 ust. 1 powołanej ustawy, polegające na powierzeniu cudzoziemcowi nielegalnego wykonywania pracy. W takiej sytuacji należy uznać, że podmiot powierzający pracę powinien wypłacić cudzoziemcowi wynagrodzenie w wysokości, jaką cudzoziemiec by otrzymał za przepracowanie liczby godzin, która powinna zostać mu zapewniona zgodnie z warunkami określonymi w zezwoleniu na pracę bądź oświadczeniu, co w odniesieniu do umowy zlecenia wynika w szczególności z przepisów Kodeksu cywilnego o skutkach niewykonania zobowiązań.

W praktyce może dojść do sytuacji, w których cudzoziemiec – z przyczyn leżących po jego stronie i niezależnych od podmiotu powierzającego pracę, np. w związku z wyjazdem do swojego kraju lub ze względu na samowolne zaprzestanie pracy w danym podmiocie, pomimo wiążącej go umowy – nie wypracuje liczby godzin określonej w zezwoleniu na pracę lub oświadczeniu. W takim przypadku podmiot powierzający pracę może wypłacić cudzoziemcowi wynagrodzenie odpowiadające liczbie godzin rzeczywiście przez niego przepracowanych.

Jeżeli podmiot kontrolowany odpowiednio udokumentuje zaistnienie tego typu sytuacji, np. pieczęcią kontroli granicznej potwierdzającą wyjazd danego cudzoziemca z Polski w określonym terminie, inspektor pracy powinien wziąć pod uwagę przedstawiony mu materiał dowodowy przy podejmowaniu decyzji, czy w konkretnym przypadku doszło do zaistnienia wykroczenia.

 

Co należy zrobić w przypadku, gdy cudzoziemiec po uzyskaniu zezwolenia na pracę nie podjął zatrudnienia w podmiocie, który wnioskował o wydanie zezwolenia?

W myśl art. 88i pkt 5-7 ustawy z dnia 20 kwietnia 2004 r. o promocji zatrudnienia i instytucjach rynku pracy, na podmiocie powierzającym wykonywanie pracy cudzoziemcowi (pracodawcy) spoczywa obowiązek pisemnego powiadomienia w terminie 7 dni wojewody, który wydał zezwolenie na pracę danego cudzoziemca, o następujących okolicznościach:

• cudzoziemiec nie podjął pracy w okresie 3 miesięcy od początkowej daty ważności zezwolenia na pracę;
• cudzoziemiec przerwał pracę na okres przekraczający 3 miesiące;
• cudzoziemiec zakończył pracę wcześniej niż 3 miesiące przed upływem okresu ważności zezwolenia na pracę.

Niedopełnienie tego obowiązku jest wykroczeniem, o którym mowa w art. 120 ust. 6 powołanej ustawy, podlegającym karze grzywny od 100 do 5.000 zł. Grzywnę nakłada inspektor pracy w postaci mandatu karnego (do 2.000 zł) lub – ponad tę kwotę – właściwy sąd na podstawie wniosku o ukaranie skierowanego przez inspektora, w związku z wynikami przeprowadzonej kontroli.

Wojewoda uchyla wydane zezwolenie na pracę, jeżeli cudzoziemiec nie podjął pracy w okresie 3 miesięcy od początkowej daty ważności zezwolenia na pracę lub przerwał pracę na okres przekraczający 3 miesiące (art. 88k ust. 1 pkt 5 ww. ustawy).

Stosownie do art. 88k ust. 4 tej ustawy, zezwolenia nie uchyla się, gdy wojewoda otrzymał od podmiotu powierzającego pracę cudzoziemcowi pisemne powiadomienie o powyższych faktach, określające okoliczności wskazujące, że zezwolenie będzie wykorzystane zgodnie z jego przeznaczeniem oraz:

1) przyczynę niepodjęcia pracy lub

2) przyczynę przerwy w wykonywaniu pracy.

 

Kto w Polsce kontroluje legalność zatrudnienia cudzoziemców i ich legalny pobyt na terenie kraju?

Do kontroli legalności zatrudnienia cudzoziemców uprawnione są:

• Państwowa Inspekcja Pracy(art. 10 ust. 1 pkt 4 ustawy z dnia 13 kwietnia 2007 r. o Państwowej Inspekcji Pracy),
• Straż Graniczna(art. 1 ust 2 pkt 13a ustawy z dnia 12 października 1990 r. o Straży Granicznej).

Natomiast kontrola legalności pobytu cudzoziemców na terytorium Polski leży w kompetencji organów Straży Granicznej i Policji, a także urzędów celno-skarbowych (art. 289 ust. 1 i 3 ustawy z dnia 12 grudnia 2013 r. o cudzoziemcach).

 

Jakie konsekwencje grożą pracodawcy za nielegalne zatrudnienie cudzoziemca i obcokrajowcowi za nielegalne wykonywanie pracy?

Definicja powierzenia cudzoziemcowi nielegalnego wykonywania pracy

Zgodnie z art. 2 ust. 1 pkt 22a ustawy z dnia 20 kwietnia 2004 r. o promocji zatrudnienia i instytucjach rynku pracy, jeżeli pracodawca powierza pracę cudzoziemcowi:

• nieposiadającemu ważnej wizy lub innego dokumentu uprawniającego do pobytu na terytorium Polski (np. karty pobytu),
• mającemu podstawę pobytu wykluczającą wykonywanie pracy (np. wizę wydaną w celu turystycznym),
• nieposiadającemu odpowiedniego zezwolenia na pracę, jeśli cudzoziemiec nie jest zwolniony na podstawie przepisów szczególnych z obowiązku posiadania zezwolenia na pracę,
• na innych warunkach lub na innym stanowisku niż określone w odpowiednim zezwoleniu na pracę lub zezwoleniu na pobyt czasowy i pracę (z zastrzeżeniem wyjątków),
• bez zawarcia umowy o pracę albo umowy cywilnoprawnej w wymaganej formie (pisemnej),

to jest to powierzenie cudzoziemcowi nielegalnego wykonywania pracy, czyli – według prostszej terminologii – nielegalne zatrudnienie cudzoziemca.

 

Na mocy nowelizacji ustawy o promocji zatrudnienia i instytucjach rynku pracy, wprowadzonej z dniem 1 stycznia 2018 r., zaostrzeniu uległa wysokość kar za wykroczenia popełnione przez pracodawców. W przypadku wielu wykroczeń maksymalna kwota grzywny została podwyższona do 30.000 zł (poprzednio 5.000 lub 10.000 zł.). W obecnym stanie prawnym za nielegalne zatrudnienie cudzoziemca pracodawcy grozi grzywna od 1.000 do 30.000 zł. (art. 120 ust. 1 ww. ustawy).

Jeśli zostanie wykazane, że pracodawca – np. podstępem lub przez wykorzystanie zależności służbowej – skłonił cudzoziemca do nielegalnego wykonywania pracy, grzywna wynosi od 3.000 do 30.000 zł (art. 120 ust. 3).

Taką samą karą są zagrożone wykroczenia polegające na:

• doprowadzeniu innej osoby do powierzenia cudzoziemcowi nielegalnego wykonywania pracy – za pomocą wprowadzenia w błąd, wyzyskania błędu lub niezdolności do należytego pojmowania przedsiębranego działania (art. 120 ust. 5),
• żądaniu od obcokrajowca korzyści majątkowej w zamian za podjęcie działań zmierzających do uzyskania zezwolenia na pracę lub innego dokumentu uprawniającego do wykonywania pracy (w tym także oświadczenia o powierzeniu wykonywania pracy cudzoziemcowi, które może być stosowane w przypadku obywateli Ukrainy, Białorusi, Rosji, Mołdawii, Gruzji i Armenii) – art. 120 ust. 4.

 

Inne wykroczenia

Podmiot powierzający wykonywanie pracy cudzoziemcowi (pracodawca) ma obowiązek w terminie 7 dni pisemnie powiadomić wojewodę, który wydał zezwolenie na pracę cudzoziemca, o następujących okolicznościach:

• cudzoziemiec rozpoczął dozwoloną pracę o innym charakterze lub na innym stanowisku niż określone w zezwoleniu na okres łącznie nieprzekraczający 30 dni w roku kalendarzowym;
• nastąpiła zmiana siedziby lub miejsca zamieszkania, nazwy lub formy prawnej podmiotu powierzającego cudzoziemcowi wykonywanie pracy lub przejęcie zakładu pracy lub jego części przez innego pracodawcę;
• nastąpiło przejście zakładu pracy lub jego części na innego pracodawcę;
• zmieniła się osoba reprezentująca pracodawcę zagranicznego, który delegował cudzoziemca do pracy na terytorium Polski;
• cudzoziemiec nie podjął pracy w okresie 3 miesięcy od początkowej daty ważności zezwolenia na pracę;
• cudzoziemiec przerwał pracę na okres przekraczający 3 miesiące;
• cudzoziemiec zakończył pracę wcześniej niż 3 miesiące przed upływem okresu ważności zezwolenia na pracę (art. 88i ustawy o promocji zatrudnienia i instytucjach rynku pracy).

Następstwem niedopełnienia powyższego obowiązku poinformowania wojewody może być kara grzywny od 100 do 5.000 zł (art. 120 ust. 6 tej ustawy).

 

Po wpisaniu przez powiatowy urząd pracy oświadczenia o powierzeniu wykonywania pracy cudzoziemcowi do ewidencji oświadczeń podmiot powierzający pracę (pracodawca) ma obowiązek pisemnie powiadomić ten urząd o:

1. podjęciu pracy przez cudzoziemca – najpóźniej w dniu rozpoczęcia pracy;
2. niepodjęciu pracy przez cudzoziemca – w terminie 7 dni od dnia rozpoczęcia pracy określonego w ewidencji oświadczeń.

Pracodawca lub cudzoziemiec mogą (ale nie muszą) powiadomić PUP o zakończeniu pracy przez cudzoziemca na podstawie oświadczenia (art. 88z ust. 13 i 16 ww. ustawy).

Za niedopełnienie obowiązku zawiadomienia PUP o podjęciu lub niepodjęciu pracy przez cudzoziemca bądź przekazanie do tego urzędu nieprawdziwych informacji o podjęciu, niepodjęciu lub zakończeniu przez niego pracy grozi kara grzywny do 5 000 zł (art. 120 ust. 10).

 

Odmowa wydania zezwoleń na pracę

Konsekwencją nielegalnego zatrudnienia cudzoziemca może być też dodatkowo odmowa wydania zezwoleń na pracę dla nowych cudzoziemców, o które wnioskuje dany pracodawca. Przesłankami odmowy wydania przez wojewodę zezwolenia na pracę są bowiem m.in. sytuacje, gdy podmiot powierzający pracę cudzoziemcowi:

• został prawomocnie ukarany za wykroczenie określone w art. 120 ust. 3-5 ustawy z dnia 20 kwietnia 2004 r. o promocji zatrudnienia i instytucjach rynku pracy(tzw. kwalifikowane postaci wykroczeń);
• w ciągu 2 lat od uznania za winnego popełnienia czynu, o którym mowa w art. 120 ust. 1 tej ustawy (powierzenie cudzoziemcowi nielegalnego wykonywania pracy), został ponownie prawomocnie ukarany za podobne wykroczenie.

Analogiczne zasady stosuje się w przypadku odmowy wpisania oświadczenia o powierzeniu wykonywania pracy cudzoziemcowi do ewidencji oświadczeń (art. 88j ust. 1 pkt 3 i 4 oraz art. 88z ust. 5 pkt 2 i 3 ustawy o promocji zatrudnienia i instytucjach rynku pracy).

 

Pokrycie kosztów przymusowego powrotu cudzoziemców

Ponadto pracodawca ma obowiązek pokryć koszty związane z wydaniem i wykonaniem decyzji o zobowiązaniu nielegalnie zatrudnionych przez siebie cudzoziemców do powrotu (opuszczenia terytorium Polski), w przypadku, gdy decyzja ta podlega przymusowemu wykonaniu (art. 337 ust. 3 i 3a ustawy z dnia 12 grudnia 2013 r. o cudzoziemcach).

 

Sankcje stosowane wobec cudzoziemca

Cudzoziemiec wykonuje pracę nielegalnie, jeżeli:

• nie posiada ważnej wizy lub innego dokumentu uprawniającego do pobytu na terytorium Polski (np. karty pobytu),
• jego podstawa pobytu wyklucza wykonywanie pracy (np. jest to wiza wydana w celu turystycznym),
• nie posiada odpowiedniego zezwolenia na pracę, jeśli nie jest zwolniony na podstawie przepisów szczególnych z obowiązku posiadania zezwolenia na pracę

(art. 2 ust. 1 pkt 14 ustawy o promocji zatrudnienia i instytucjach rynku pracy).

 

Nielegalnie pracujący cudzoziemiec:

• ponosi karę grzywny – od 20 zł do 5.000 zł (art. 120 ust. 2 tej ustawy),
• może zostać zobowiązany do powrotu (wyjazdu Polski) oraz
• otrzymać zakaz ponownego wjazdu na terytorium Rzeczypospolitej Polskiej i innych państw obszaru Schengen – na okres od 1 roku do 3 lat (art. 318 i art. 319 pkt 2 ustawy o cudzoziemcach).

 

Jakie obowiązki ma podmiot powierzający pracę cudzoziemcowi w zakresie sprawdzenia legalności jego pobytu na terytorium Polski? Jakie mogą być konsekwencje zatrudniania cudzoziemca przebywającego w Polsce nielegalnie i jak ich uniknąć?

Podstawowe obowiązki pracodawcy

Obowiązki te wynikają z ustawy z dnia 15 czerwca 2012 r. o skutkach powierzania wykonywania pracy cudzoziemcom przebywającym wbrew przepisom na terytorium Rzeczypospolitej Polskiej.

Na mocy tej ustawy pracodawca ma obowiązek:

• żądać od cudzoziemca przedstawienia przed rozpoczęciem pracy ważnego dokumentu uprawniającego do pobytu na terytorium Polski(w szczególności wizy lub karty pobytu);
• przechowywać kopię tego dokumentu: w przypadku zatrudnienia na podstawie umowy o pracę – w aktach osobowych pracownika, na zasadach i przez okres obowiązkowego przechowywania tych akt; w razie zawarcia z cudzoziemcem umowy cywilnoprawnej – przez cały okres wykonywania pracy przez cudzoziemca;
• w terminie 7 dni zgłosić cudzoziemca do ubezpieczeń społecznych, o ile obowiązek taki wynika z obowiązujących przepisów (tzn. z ustawy z dnia 13 października 1998 r. o systemie ubezpieczeń społecznych).

 

Sankcje z tytułu powierzania pracy nielegalnie przebywającemu cudzoziemcowi

Niedopełnienie wymienionych powyżej obowiązków może grozić bardzo surowymi konsekwencjami, jeżeli okaże się (np. podczas kontroli Straży Granicznej lub Państwowej Inspekcji Pracy), że pracodawca powierzył pracę cudzoziemcowi nielegalnie przebywającemu na terytorium Polski. Konsekwencje te dotyczą nie tylko konkretnej osoby fizycznej, która dopuściła się takiego czynu (w niektórych okolicznościach stanowi to przestępstwo, zagrożone karą pozbawienia wolności nawet do 3 lat), lecz mogą być także dotkliwe dla samej firmy (w razie skazania za przestępstwo sąd może orzec zakaz dostępu firmy do niektórych środków z Unii Europejskiej lub nakazać jej zapłatę na rzecz Skarbu Państwa równowartości takich środków otrzymanych w ciągu ostatniego roku).

 

Wykroczenia

Powierzanie pracy cudzoziemcowi przebywającemu bez ważnego dokumentu uprawniającego do pobytu na terytorium Polski stanowi wykroczenie zagrożone karą grzywny od 1.000 do 30.000 zł, zaś w przypadku gdy jest ono uporczywe, a powierzona praca nie ma związku z prowadzoną przez pracodawcę działalnością gospodarczą – grzywną do 10 000 zł.

 

Przestępstwa

Uporczywe powierzanie – w związku prowadzoną działalnością gospodarczą – wykonywania pracy cudzoziemcowi przebywającemu bez ważnego dokumentu uprawniającego do pobytu na terytorium RP jest przestępstwem, za które grozi grzywna albo kara ograniczenia wolności.

Tą samą karą zagrożone są również przestępstwa polegające na:

• powierzaniu, w tym samym czasie, wykonywania pracy wielu cudzoziemcomprzebywającym bez ważnego dokumentu uprawniającego do pobytu na terytorium RP;
• powierzaniu wykonywania pracy małoletniemu cudzoziemcowiprzebywającemu bez ważnego dokumentu uprawniającego do pobytu na terytorium RP.

Jeszcze surowszą karę – pozbawienie wolności do lat 3 – przewidziano za przestępstwa w postaci:

• powierzania wykonywania pracy cudzoziemcowi przebywającemu bez ważnego dokumentu uprawniającego do pobytu na terytorium RP w warunkach szczególnego wykorzystania;
• powierzania wykonywania pracy cudzoziemcowi przebywającemu bez ważnego dokumentu uprawniającego do pobytu na terytorium RP, będącemu pokrzywdzonym przestępstwem handlu ludźmi.

 

Dodatkowe sankcje przeciwko firmie

W przypadku skazania za którekolwiek z ww. przestępstw, sąd ma prawo:

• orzec zakaz dostępupodmiotu powierzającego pracę cudzoziemcowi do środków publicznych, pochodzących z funduszy strukturalnych, Funduszu Spójności, Europejskiego Funduszu Rybackiego, Europejskiego Funduszu Morskiego i Rybackiego oraz środków na realizację wspólnej polityki rolnej – na okres od roku do 5 lat;
• zasądzić na rzecz Skarbu Państwa kwotę stanowiącą równowartość powyższych środków publicznych, otrzymanych w okresie 12 miesięcy poprzedzających wydanie wyroku skazującego.

Ponadto firma podlega wykluczeniu z postępowania o udzielenie zamówienia publicznego – przez 3 lata od dnia uprawomocnienia się wyroku skazującego za przestępstwo.

 

Warunki zwolnienia się z odpowiedzialności

Nie podlega karze za wykroczenia i przestępstwa związane z powierzeniem wykonywania pracy cudzoziemcowi przebywającemu bez ważnego dokumentu uprawniającego do pobytu na terytorium Polski, kto powierzając wykonywanie pracy cudzoziemcowi, spełnił łącznie następujące warunki:

1. wypełnił obowiązki polegające na:

• żądaniu od cudzoziemca przedstawienia przed rozpoczęciem pracy ważnego dokumentu uprawniającego do pobytu na terytorium RP;
• przechowywaniu kopii tego dokumentu przez cały okres wykonywania pracy przez cudzoziemca (chyba że wiedział, że przedstawiony dokument został sfałszowany);

1. zgłosił cudzoziemca do ubezpieczeń społecznych, jeśli obowiązek taki wynika z obowiązujących przepisów.

 

UWAGA! ISTOTNE INFORMACJE NP. DLA BRANŻY BUDOWLANEJ – ODPOWIEDZIALNOŚĆ SOLIDARNA

Jeżeli podmiot (np. realizujący inwestycję) korzysta z usług podwykonawców – bezpośrednich lub pośrednich – w określonych w ustawie okolicznościach może on ponosić odpowiedzialność z tytułu wypłaty nielegalnie przebywającemu w Polsce cudzoziemcowi, który wykonuje (lub wykonywał) pracę na rzecz któregoś z takich podwykonawców, zasądzonego zaległego wynagrodzenia i związanych z nim świadczeń oraz pokrycia kosztów przesłania cudzoziemcowi zaległych należności do państwa, do którego cudzoziemiec powrócił (również w wyniku zobowiązania do powrotu), a także kosztów związanych z wydaniem i wykonaniem decyzji o zobowiązaniu cudzoziemca do powrotu. Dotyczy to w szczególności sytuacji, gdy podwykonawca jest niewypłacalny, egzekucja przeciwko niemu okazała się bezskuteczna lub przemawia za tym szczególnie ważny interes cudzoziemca.

Podmiot korzystający z usług podwykonawców może zwolnić się z odpowiedzialności przez wykazanie, że spełnił wymagania należytej staranności, np. poinformował podwykonawcę o skutkach powierzania pracy cudzoziemcom przebywającym w Polsce bez ważnego dokumentu pobytowego oraz sprawdził wykonanie przez niego obowiązku zgłoszenia cudzoziemca do ubezpieczeń społecznych.

 

Roszczenie regresowe do podwykonawcy

Jeśli wspomniany podmiot pokrył powyższe należności lub koszty za podwykonawcę, który powierzał pracę nielegalnie przebywającemu cudzoziemcowi, przysługuje mu prawo żądania ich zwrotu od tego podwykonawcy.

Źródło: www.pip.gov.pl